Hepatit - Sarılık hastalığı
Hepatit / Sarılık hastalığı
Dünyada yaklaşık 325 milyon hepatit B ve/veya hepatit C hastası mevcuttur ancak ne yazık ki bu 325 milyon insandan yaklaşık 300 milyonu hepatit B veya hepatit C hastası olduğunun farkında değildir. Bu nedenle viral hepatitli hastaların tespiti ve tedavisi, viral hepatitlerle savaşta kilit noktayı oluşturmaktadır.
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) verilerine göre her yıl 2.8 milyon kişi yeni enfekte olmaktadır ve her yıl 1.4 milyon kişi bu hastalık sebebi ile ölmektedir. Bu hastalık, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli bir sağlık sorunudur.
Viral Hepatit nedir?
Hepatit virüsünün karaciğerde reaksiyona girmesi ile karaciğerde oluşan iltihabi reaksiyonu tanımlamaktadır.
Hepatit belirtileri nelerdir?
Akut (yeni gelişen) hepatit hastalığı kişiden kişiye değişebilmektedir. Bazı kişilerde sadece halsizlik şikayeti oluştururken, bazı kişilerde birçok belirti ile kendini gösterebilir. Bu belirtiler sıklıkla sarılık (önce gözde sonra tüm vücutta), kaşıntı, bulantı, kusma, iştah kaybı, kas eklem ağrısı, ateş, sağ üst karın bölgesinde ağrı ve koyu idrar rengi gibi non spesifik şikayetlerdir.
Akut hepatit belirtileri diğer hastalıklar ile benzerlik gösterebileceğinden, hastalar erken tanı ve tedavi için Enfeksiyon Hastalıkları uzmanına başvurmalıdırlar.
Viral hepatit tanısı nasıl konur?
Viral hepatit ön tanısı klinik olarak şüphelenildiği zaman ELİSA kan testi ile kişi taranır. Tarama testleri pozitif sonuçlanan kişi ileri tetkik ve tedavi için Enfeksiyon Hastalıkları uzmanına başvurması gerekmektedir.
Hepatit nasıl bulaşır?
Hepaitit virüs türleri (A,B,C,D,E) farklılık göstermekte olup, bulaşma açısından ikiye ayrılmaktadır.
Hepatit A ve E mikroplu yiyeceklerden, sudan veya ağız yollu ile bulaşabilmektedir.
Hepatit B, C ve D ise kan ve vücut sıvıları ile veya doğum sırasında anneden bebeğe bulaşabilmektedir. Bu sebepten dolayı kan ürünlerinin nakli, kulak delinmesi, dövme yaptırılması, diş tedavisi, manikür, pedikür veya cinsel ilişki sırasında dikkat edilmesi gerekmektedir.
Hepatit C için riskler gruplar kimler?
Hastaları saptamak için riskli gruplarda hepatit taramaları yapılmalıdır. Riskli gruplar;
- Yüksek riskli bölgeden göç etmiş veya yaşamış kişiler
- Halen ya da eskiden damariçi madde ve intranazal kokain bağımlısı olanlar
- HCV-pozitif kanla temas eden sağlık çalışanları
- HIV-pozitif olanlar
- Karaciğer testlerinde açıklanamayan anormallikleri (ya da karaciğer hastalığı) olanlar
- HCV-pozitif anneden doğan çocuklar
- Uzun süredir hemodiyalize girenler
- HCV-pozitif kişilerin şu andaki cinsel partnerleri
Hepatit B için riskler gruplar kimler?
Hastaları saptamak için riskli gruplarda hepatit taramaları yapılmalıdır. Riskli gruplar;
- Yüksek riskli bölgeden göç etmiş veya yaşamış kişiler
- HBsAg‐pozitif kişilerle aynı evde yaşayanlar ve cinsel partnerleri
- Damar içi ilaç kullananlar
- Birden fazla cinsel partneri olan veya cinsel yolla bulaşan bir hastalık öyküsü olanlar
- Cezaevinde kalan tutuklular
- ALT ve AST düzeyleri kronik (uzun süreli) olarak yüksek kişiler
- HCV ya da HIV ile enfekte kişiler
- Hemodiyaliz hastaları
Hepatit hastalığın seyri nasıldır?
Hepatit A ve E kronikleşmeyen yani 6 aydan uzun sürede vücutta kalmayan hepatit türleridir. İnsan bağışıklık sistemi A ve E hepatit türlerini vücuttan 6 aydan kısa bir sürede temizlemektedir.
Ancak hepatit B, C ve D türleri bazı kişilerde bağışıklık sistemi ile vücuttan temizlenirken (yani kronikleşmeyen) bazı kişilerde ise kronikleşebilmektedir ve vücutta 6 aydan uzun süre kalarak enfeksiyona sebep olabilmektedir. Kronikleşen bu türler tedavi edilmediği takdirde ise siroz (geri dönüşümsüz karaciğer yıkımı) ve karaciğer kanseri için zemin hazırlamaktadır.
Hepatit hastalığının aşısı var mıdır?
Yukarıda değindiğim 5 Hepatit türünden ikisi için aşı bulunmaktadır. Bunlar hepatit A ve hepatit B olup, bu hastalığı geçirmemiş herkesin aşı yaptırması önerilmektedir.
Viral hepatit’in tedavisi var mı?
Hepatit A ve E virüsü için sadece destek tedavisi mevcuttur. Hepatit A ve E nadir de olsa kronikleşebilen viral hepatit (B, C ve D) türleri kadar önemlidir. Çünkü fulminan (ciddi karaciğer yetmezliği) hepatit dediğimiz ölümcül hepatite sebep olabilmektedirler. Bu sebeple bu hastalarda istirahat ve karaciğer destek tedavisi uygunlanmaktadır.
Hepatit B virüsü tedavi seçenekleri özellikle son 10-15 yıl içinde geliştirilen hap tedavileri ile günde tek tablet, az yan etki profili ve yüksek direnç bariyerine sahip etkin ve güvenli tedaviler geliştirilmiştir. Bu tedaviler virüsü vücuda baskılamakta dolayısıyla karaciğer hasarını azaltmakta veya durdurmaktadır. Dünyada kullanılan bu tedavi seçenekleri ülkemizde bulunmaktadır.
Son yıllarda tıp dünyasını çok heyecanlandıran ve özellikle hepatit C ‘de umut kaynağı oluşturan gelişmeler olmuştur. 2 -3 yıl öncesine kadar hepatit C tedavisi olarak iğne ve hap tedavisi uygulanmaktaydı. Bu tedavinin hem ağır yan etkileri hem de uzun tedavi süreleri olmasına rağmen tedavi şansı % 50-60 civarındaydı. Bu tedavinin süresi 1 yıl olup birçok hasta ağır yan etkiler sebebi ile tedaviyi yarıda bırakmak zorunda kalmaktaydı. Ancak bu ilaçlar günümüzde kullanılmamakta ve önerilmemektedir. Artık günümüzde tek tablet rejimi ile 3 ayda, düşük yan etki profili ile %98 tedavi yanıtı sağlanmaktadır. Bu tedaviler kür yanıt (vücuttan atma) sağlamakta dolayısıyla karaciğer hasarını durdurmaktadır. Ancak yüksek maliyet sebebi ile dünyada kullanılan bu tedavi seçenekleri bir kısmı ülkemizde bulunmaktadır.
Uzm. Dr. Emre Y. VUDALI
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı