D vitamini

D vitamini eksikliği bağışıklık sistemini zayıflatarak birçok hastalığa yakalanmanıza neden olabilir. D vitamini eksikliğinin ciddi sonuçları olduğundan dolayı, vitamin seviyesinin ölçtürülmesi ve eksikliği varsa takviye olarak alınması, birçok hastalık ve kansere karşı koruyucu olacaktır.

Güneşten besleniyoruz. Peki ya kışın güneş olmadan? Kemiklerimizin gelişimi için önemli olan D vitaminini güneşten karşılayabiliyoruz. Ancak besinlerde de D vitamini olduğunu unutmayın.

D vitamini nedir?

Her yaş grubunda önemli görevleri olan D vitamini, basit bir vitamin değildir. D vitamini kalsiyumun kemiklerde tutulmasını, kemiğin olgunlaşmasını ve güçlenmesini sağlıyor. D vitamini kalsiyum ve fosforun emilimi için de gerekli. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendiriyor ve bazı hormonların üretilmesinde de görev alıyor. Solunum sisteminde bazı koruyucu maddelerin üretimini artırarak, akciğer ile solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruyucu etki oluşturuyor.

D vitamini eksikliği nasıl anlaşılıyor?

D vitamini eksikliği durumlarında bebeklerde ve çocuklarda yavaş büyüme, geç yürüme, diş çıkmasının gecikmesi, daha sık enfeksiyona yakalanma gözlemleniyor. Erişkinlerde ise kemik ve kas ağrıları, yürüme, merdiven çıkma gibi aktivelerde güçsüzlük ile çabuk yorulma sorunları ortaya çıkıyor.

D vitamini eksikliği hangi hastalıklara neden oluyor?

D vitamini eksikliğinin en sık görülen belirtisi; kas ve kemik ağrıları ile yorgunluktur. Eksiklik zamanla kemik yoğunluğunun azalması ve “osteoporoz” denen kemik erimesine neden olabiliyor. Özellikle menopoz sonrası görülen osteoporoz oluşumunda D vitamini eksikliği önemli rol alıyor. Kalça ve omurga kırıklarını engellemek için sadece kalsiyum almak yeterli değildir. D vitamini, kalsiyumun emilimini artırdığı için alınması gerekiyor. Bebeklerde ve çocuklarda ise D vitamini eksikliği oldukça önemli. Eksikliği durumunda vücut kalsiyumu kullanamıyor ve kemik büyümesinin yavaşladığı, kemiklerde şekil bozukluğu ile seyreden raşitzme neden oluyor. Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar, D vitamini eksikliğinin kemik sağlığı dışında bazı kanserler (kolon, prostat, meme), hepatit ve tüberküloz gibi bazı enfeksiyon hastalıkları, kalp damar hastalıkları, astım gibi solunum sistemi hastalıkları, bazı psikiyatrik hastalıklar, diyabet ve hipertansiyon ile ilişkili olduğunu gösteriyor.

D vitamini hangi besinlerde bulunuyor?

Yetişkinler, günde 400-800 IU D vitaminine ihtiyaç duyar. D vitamini balık, balık yağı, süt ve süt ürünleri, yumurta sarısı ve tereyağı gibi besinlerde bulunuyor. D vitamini içeren besinlerde D vitamini etkin halde bulunmuyor. Besinlerdeki bu vitamin önce karaciğer, sonra böbrek tarafından iki aşamada aktif hale dönüşüyor. Ancak beslenmeyle D vitamini gereksinimini karşılamak oldukça zor.

D vitamini alırken nelere dikkat edilmeli?

D vitamini, güneş ışınları ve besinler tarafından karşılanabiliyor. Güneşin ultraviyole ışınları ciltte D vitamini üretimini başlatıyor. Gereksinmemiz büyük oranda deride güneş ışınları aracılığıyla sentez ediliyor. Deride sentezlenen D vitamini kana geçiyor. Ardından karaciğer ve böbreğe geçip, D vitaminin aktif şekline dönüşerek vücutta kullanılıyor. D vitamini, kas ve yağ dokusunda depolanabiliyor.

Vücudun D vitaminini depolama yeteneği önemli. Çünkü, derideki sentez sadece yaz aylarında mümkün olabiliyor. Kış döneminde güneşi yeteri kadar görmek mümkün olmadığı ve güneş ışınlarının açısı uygun olmadığı için D vitamini oluşumu yetersiz kalıyor. Yaz mevsiminde günde 20-30 dakika güneş ışığı almak D vitamini sentezi için yeterli. Yaz boyunca bu süre ve sıklıkta güneşlenmek genellikle altı aylık D vitamini gereksinimini karşılayabiliyor.

Özellikle güneş etkisinin azaldığı sonbahar ve kış aylarında, güneşten maksimum faydalanmak için güneşli havalarda cilde koruyucu kullanmadan en az 30 dakika güneşlenmekte fayda var. Özellikle yaşlılarda D vitamininin uygun şekilde tamamlanması önemlidir. Bu nedenle kışa girmeden önce ölçüm yapılıp doktorun önerdiği şekilde D vitamini almak bazı sıkıntılar oluşmadan önlem almak adına önem taşıyor.

D vitamininin fazla alınması da kanda kalsiyum seviyesini artırarak, bulantı, kabızlık, kalp ritim problemleri, böbrek taşı oluşumu gibi durumlara neden olabiliyor. Bu nedenle ölçüm yapılmadan gereksiz miktarda D vitamini takviyesi önerilmiyor. D vitamininin 80 ng/ml değerinden fazla olması aşırı doz alımını, 25 ng/ml’den düşük olması da eksikliğini gösteriyor.