Συχνές Ερωτήσεις (Σ.Ε.) σχετικά με την Μpox (Μοναδική Ευλογιά)
1. Είναι μια νέα ασθένεια;
Η ασθένεια Mpox (πρώην γνωστή ως ευλογιά των πιθήκων) δεν είναι μια νέα ασθένεια. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά στους πιθήκους το 1958, ενώ το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα καταγράφηκε το 1970 στη Δημοκρατία του Κονγκό. Στη συνέχεια, η ασθένεια συνεχίστηκε να παρατηρείται σε 11 χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής, που βρίσκονται σε τροπικά δάση. Αν και η πραγματική συχνότητα του Mpox στην περιοχή αυτή δεν είχε αποσαφηνιστεί πλήρως, εκτιμάται ότι υπήρχαν αρκετές εκατοντάδες περιπτώσεις κάθε χρόνο στην Αφρική. Μέχρι το 2022, η ασθένεια είχε μεταφερθεί περιοδικά από μολυσμένα ζώα ή ανθρώπους στην Αφρική σε άλλες ηπείρους, με μικρό αριθμό ανθρώπων να επηρεάζονται και με περιοδικές συρροές κρουσμάτων.
2. Γιατί τραβάει τόση προσοχή τώρα; Ποιες είναι οι διαστάσεις της παγκόσμιας επιδημίας;
Πριν από το 2022, όλες οι περιπτώσεις εκτός Αφρικής προέρχονταν από άτομα που είχαν έρθει από την Αφρική ή από μολυσμένα τρωκτικά που μεταφέρθηκαν από εκεί. Ωστόσο, από τον Μάιο του 2022, παρατηρήθηκαν κρούσματα Mpox σε άτομα σε όλο τον κόσμο, όπως στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς να έχουν επαφή με την Αφρική ή τα ζώα από εκεί, προκαλώντας μια επιδημία που εξαπλώθηκε και επηρέασε περισσότερους από εκατό χιλιάδες ανθρώπους. Το 2023, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε τη διεθνή κατάσταση δημόσιας υγείας λόγω της επιδημίας του Mpox, η οποία σταμάτησε στο τέλος του 2023 μετά από μέτρα όπως η παρακολούθηση και ο εμβολιασμός ευπαθών ομάδων. Ωστόσο, η ασθένεια συνέχισε να εμφανίζεται σε μικρό αριθμό περιπτώσεων, αν και περιορισμένων. Από το 2023 και μετά, ξεκίνησε μια σοβαρότερη επιδημία στην Αφρική, ειδικά στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, με έναν πιο σοβαρό τύπο της ασθένειας, με 15.000 ανθρώπους να έχουν αρρωστήσει και 461 να έχουν πεθάνει μέχρι τον Ιανουάριο του 2024. Παράλληλα, η ασθένεια εξαπλώθηκε και σε γειτονικές χώρες όπως το Ρουάντα, το Μπουρούντι και η Ουγκάντα.
3. Γνωρίζουμε τον αιτιολογικό παράγοντα;
Ναι, ο αιτιολογικός παράγοντας της ασθένειας είναι ο ιός Mpox (Monkeypox Virus), ο οποίος ανήκει στην οικογένεια των ιών της ευλογιάς. Στην Κεντρική και Δυτική Αφρική, δύο γενετικά διαφορετικοί τύποι του ιού προκαλούν την ασθένεια. Ο τύπος της Δυτικής Αφρικής (τύπος 2) προκαλεί πιο ήπια συμπτώματα σε σχέση με τον τύπο της Κεντρικής Αφρικής (τύπος 1). Κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 2022, εκτός Αφρικής, οι περισσότερες περιπτώσεις οφείλονταν στον τύπο 2, ενώ η επιδημία του 2023 στην Κεντρική Αφρική προκλήθηκε από τον υποτύπο 1b, ο οποίος είναι πιο σοβαρός και προκαλεί ανησυχία λόγω των πιθανών μεταλλάξεων του, οι οποίες θα μπορούσαν να αυξήσουν τη μεταδοτικότητά του μεταξύ των ανθρώπων.
4. Ο ιός μεταδίδεται από τους πιθήκους στους ανθρώπους;
Παρά το όνομα της ασθένειας, το Mpox μεταδίδεται κυρίως από τρωκτικά όπως σκίουροι, αρουραίοι και ποντίκια, και όχι από πιθήκους. Η αλλαγή του ονόματος από "ευλογιά των πιθήκων" σε "Mpox" έγινε για να αποφευχθεί η στιγματιστική επίδραση που μπορεί να έχει η χρήση ζώων ή περιοχών στα ονόματα των ασθενειών.
Ο φυσικός φορέας του ιού και ο φυσικός κύκλος του δεν είναι πλήρως γνωστοί. Ο ιός έχει απομονωθεί από ζώα δύο φορές στη φύση. Η πρώτη φορά ήταν το 1985, όταν απομονώθηκε από ένα σκίουρο στη Δημοκρατία του Κονγκό, και η δεύτερη φορά το 2012, όταν απομονώθηκε από έναν νεκρό μαϊμού του είδους "mangabey" στην Ακτή Ελεφαντοστού.
5. Πώς μεταδίδεται ο ιός στον άνθρωπο;
Ο ιός μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω στενής επαφής με μολυσμένα ζώα, μολυσμένα άτομα ή μολυσμένα αντικείμενα (ρούχα, πετσέτες, κλπ.). Ο ιός εισέρχεται στο σώμα μέσω μικρών ρωγμών στο δέρμα, στους βλεννογόνους (στόμα, μύτη, μάτια) ή μέσω του αναπνευστικού συστήματος. Η μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο μπορεί να συμβεί μέσω δαγκώματος, γρατσουνίσματος, επαφής με το αίμα και τα σωματικά υγρά του ζώου ή μέσω επαφής με μολυσμένα αντικείμενα.
Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο γίνεται κυρίως μέσω άμεσης επαφής με τα υγρά του σώματος του μολυσμένου ατόμου ή με τις βλάβες του δέρματος, ή έμμεσα μέσω αντικειμένων μολυσμένων με αυτά τα υγρά. Στην επιδημία του 2022, οι κύριες περιπτώσεις μετάδοσης εντοπίστηκαν μεταξύ ανδρών που είχαν σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες, ενώ στη συνεχιζόμενη επιδημία στην Κεντρική Αφρική παρατηρήθηκε και μετάδοση μέσω σεξουαλικών επαφών, αλλά και μέσω επαφής στο σπίτι.
6. Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα πρώτα συμπτώματα του Mpox περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, πόνο στους μυς, πόνο στην πλάτη και κόπωση. Στη συνέχεια, εμφανίζεται εξάνθημα, το οποίο συχνά ξεκινά από το πρόσωπο και εξαπλώνεται σε άλλα μέρη του σώματος. Τα εξανθήματα αρχίζουν ως μικρές κόκκινες βλατίδες, οι οποίες στη συνέχεια εξελίσσονται σε φουσκάλες γεμάτες με υγρό. Αυτές οι φουσκάλες γεμίζουν με πύον και σκάνε, δημιουργώντας ξηρές κρούστες που πέφτουν μετά από περίπου δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Το εξάνθημα μπορεί να συνοδεύεται από φουσκάλες στην στοματική κοιλότητα, τον κόλπο ή το πρωκτό, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πόνο κατά την κατάποση, τη σεξουαλική επαφή ή την αφόδευση.
Η διάρκεια της ασθένειας κυμαίνεται από δύο έως τέσσερις εβδομάδες, και τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρά, ανάλογα με τον τύπο του ιού και την υγεία του ατόμου. Σε σπάνιες περιπτώσεις, το Mpox μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, όπως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα ή λοίμωξη στο αίμα, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο.
7. Πώς διαγιγνώσκεται το Mpox;
Η διάγνωση του Mpox γίνεται συνήθως μέσω κλινικής εξέτασης και αναφοράς ιστορικού επαφής με μολυσμένα άτομα ή ζώα. Επιπλέον, οι εξετάσεις PCR μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανίχνευση του ιού στο σωματικό υγρό ή σε δείγματα από τα εξανθήματα του δέρματος. Αυτές οι εξετάσεις είναι πιο ακριβείς και αποτελεσματικές για τη διάγνωση της ασθένειας.
8. Ποιος κινδυνεύει περισσότερο από το Mpox;
Η ασθένεια μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε, αλλά ορισμένες ομάδες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές. Οι άνθρωποι με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως αυτοί με HIV/AIDS, οι εγκυμονούσες γυναίκες και τα μικρά παιδιά, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Επίσης, όσοι έχουν στενή επαφή με μολυσμένα άτομα ή ζώα είναι πιο πιθανό να μολυνθούν.
9. Πώς μπορούμε να προστατευτούμε από το Mpox;
Η καλύτερη πρόληψη για το Mpox περιλαμβάνει την αποφυγή στενής επαφής με άτομα που εμφανίζουν τα συμπτώματα της ασθένειας, την αποφυγή της επαφής με ζώα που μπορεί να είναι φορείς του ιού και την αποφυγή της χρήσης κοινών αντικειμένων με μολυσμένα άτομα. Ο εμβολιασμός μπορεί επίσης να βοηθήσει στην προστασία, ιδιαίτερα για άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου ή βρίσκονται σε περιοχές με υψηλή συχνότητα κρουσμάτων.
10. Υπάρχει εμβόλιο για το Mpox;
Ναι, υπάρχουν εμβόλια που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του Mpox. Ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς (η οποία ανήκει στην ίδια οικογένεια ιών με το Mpox) μπορεί να παρέχει κάποια προστασία κατά του Mpox, καθώς οι ιοί είναι γενετικά παρόμοιοι. Το εμβόλιο Imvamune και το JYNNEOS είναι οι πιο συνηθισμένοι τύποι εμβολίων που χρησιμοποιούνται για την προστασία από το Mpox.
11. Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για το Mpox;
Η θεραπεία για το Mpox είναι κυρίως υποστηρικτική και περιλαμβάνει την ανακούφιση από τα συμπτώματα. Δεν υπάρχει ειδική αντιϊκή θεραπεία για το Mpox, αλλά σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντιϊκά φάρμακα όπως η tecovirimat (TPOXX), η οποία έχει εγκριθεί για χρήση σε περιστατικά σοβαρού Mpox. Ο έγκαιρος εντοπισμός και η κατάλληλη φροντίδα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών.